??рса?та?ы т?рбие

Босан?ан?а дейінгі іштегі с?биге арнал?ан музыкалы? дамыту ?дістемесі оны? тезірек ?сіп-жетілуіне ?рі байсалды, а?ылды болуына ?сер етеді.

Б?гінгі та?да с?биді? ерте дамуы ешкімді та??алдыра ?оймас. Жа?а ?ана д?ние есігін шыр етіп аш?ан б?бекті оны? дамуына ы??айлан?ан арнайы орта, ерекше дидактикалы? ойыншы?тар мен е? кішкентайлар?а арнал?ан сан ?илы дамыту орталы?тары к?тіп отыратыны барша?а белгілі. Десек те, н?рестені? т?рбиесімен ол д?ниеге келген ал?аш?ы с?ттен емес, анасыны? ішінде жат?ан, тіпті ?зі?ізді? ж?кті екені?ізді естіген сонау ?уаныш?а толы с?ттен бастап айналысу керек.

Нейрондарды дамытуды ?ол?а алайы?

Жары? д?ниеге ?лі келіп ?лгермеген н?рестелерді дамыту ?дістері пренаталды деген ат?а ие. Оларды? негізінде ?алымдарды? зерттеулері жат?аны аны?. Жалпы ана ??рса?ында жат?ан с?биді? миында 200 млрд нейрондар (б?л ересек адамны? миында?ы нейрондардан 2-3 есе арты?) бар екені аны?тал?ан. Б?гінде ?алымдар мынадай болжамды ал?а тартып отыр: нейрондар ??рса? ішіндегі даму?а м?лдем ?атынаспа?анды?тан жансызданады. Осыны? салдарынан б?бекті ана ??рса?ында жат?ан кезінен бастап дамыту керек деген теория ?алыптасты. Алайда, д?л ?азіргі кезде психикалы? жетілу мен интеллектті? жо?ары болуы нейрондар санымен емес, оларды? беріктігі ж?не ?зара ты?ыз байланыста болуымен аны?талатыны белгілі бол?анына ?арамастан ?о?ам арасында пренаталды даму ?дісі ке? етек жайып келеді.

Анашым, ?ндетші!

Тарих?а ??ілер болса?, іште жат?ан с?биді дамыту ерте заманда да с?раныс?а ие бол?анын бай?ау?а болады. Ол заманда ж?кті ?йелдер жаман ойлардан аула? ж?ріп, ?лемні? ?семдігіне шому?а тиісті деп санал?ан. Ал ?азіргі пренаталды? деген заманауи атауы бар педагогика ХХ ?асырды? екінші жартысында Америка мен Еуропа елдерінде тарала бастады. Б?рындары Ке?ес ода?ыны? ??рамында бол?ан елдерді? арасында ол Михаил Лазаревті? ?дістемелері ар?ылы тарал?ан. Оны? 1983 жылдан бері ?олданыс?а енген «Сонатал» деп аталатын музыкалы? дамыту ?дісі ?ызы?ты н?тижелерге ?ол жеткізді. Ж?ктілік кезінде осы ?діске ж?гінген аналарды? балалары бас?аларына ?ара?анда гипоксия?а (оттегі жетіспеушілігі) сирек шалды?ады екен. Олар ?з  уа?ытында д?ниеге келіп,  ту?ан со? да т?рлі аурулар?а сирек ?шырап, шы?армашылы? ?абілеттері ?згелерікіне ?ара?анда ай?ын басымды??а ие бол?ан. Б?л ?дістемені? негізі ?ндетуде. Негізгі екпін ?нні? с?зіне емес ?уеніне, ыр?а?ына беріледі. ?н айту мен ?зге де музыкалы? жатты?уларды? барысы (музыка ты?дау, аспаптарда ойнау, билеу) болаша? ана мен ??рса?та?ы с?биді? а?засына ?лкен психологиялы?, физиологиялы? ?рі тербелмелі ы?пал келтіреді. Жалпы «Сенотал» ?зге де пренаталды ?дістемелер сия?ты ана мен бала арасында?ы эмоционалды? жа?ынды?ты? орнауына, ж?кті ?йелді? психологиялы? ж?не физиологиялы? жа?дайыны? ?алып?а келуіне себепші болады.

Іштегі с?бимен ??гімелесу

Бастысы – б?л істе де арты? кетіп ?алмау керек. Д?рігерді? н?с?аулы?тарын ?станып, ?з т?йсігі?ізге сені?із. Пренаталды дамытуды? тексерілген т?сілдерін ?олданы?ыз.

Жа?ымды эмоционалды к?йді са?та?ыз. Сізді? гормоналды ауыт?улары?ыз кішкентай н?рестеге ?сер етпей ?оймайды. Сол себепті ж?ктілік уа?ытында ?зі?ізді к?йзелісті? туындауынан са?тап, баланы? тынышты?ын ойла?ыз. ?мірі?ізді толы??анды етіп, жа?ымды сезімдер мен жар?ын бояулар?а толтыры?ыз. Ая?ы?ыз ауыр кезде т?рлі к?рмелерге, концерттер мен к??ілді іс-шаралар?а жиі барып т?ры?ыз деген ке?естерді к?п естіген боларсыз. Біра?, ма?ыздысы – ?з-?зі?із бен жеке ?алауы?ызды ты?дау. Егер к?рмеге бар?анда сіз шынымен л?ззат?а б?ленсе?із, онда о?ан уа?ыт табу?а тырысы?ыз. Ал егер саяба?та серуендеуді немесе ??рбы?ызбен кездесуді ?аласа?ыз, б?л шаралар сіз ?шін де, ??рса?ы?ызда?ы б?бегі?із ?шін де ?лде?айда пайдалыра? болма?.

Музыкалы? орта ??растыры?ыз. К?птеген елдерді? м?дениетінде ж?кті ?йелдерге музыка ты?дат?ызу сия?ты т?рлі салттар бар. Ж?не м?ны бекер-а? деуге келмейді. Себебі, ??рса?та?ы перзент сан ?илы ?уендер мен ыр?а?тар?а дереу жауап ?атады. Мысалы, классикалы? (Моцарт, Вивальди, Шопен) немесе т?рлі на?ыш пен жанрда?ы (джаз, блюз, фолк) ?уендерді ты?дап к?рі?із. ?нге ?осыла отырып, музыканы? ыр?а?ына сай ?имылдауды да (?ауіпсіздік ережелерін са?тай отырып) ?мытпа?ыз. М?ндайда б?бегі?ізге ?ай жанрда?ы ?уенні? к?бірек ?на?анын бай?айтыны?ыз аны?.

С?йлесі?із. Тіпті, ??рса?та жат?ан бала шынымен де анасыны? дауысын естіп, оны сезінеді ж?не б?л б?бекті? тыныштануына немесе, керісінше, белсендірек болып, диалог?а т?скісі келетіндей к?йге енуіне ?серетеді деген зерттеулер мен аны?тамалар болма?ан к?нні? ?зінде с?биі?ізбен ?деттегіден айтарлы?тай жиірек с?йлесіп т?р?аны?ыз абзал. Іші?ізді ?стап отырып перзенті?ізбен ??гімелесуі?із  сізді де сабыр?а келтіріп, аналы? р?лі?ізді толы??анды сезінуі?ізге, со?ан дайын болуы?ыз?а к?мектеседі. Сонды?тан, с?биі?ізге айналада болып жат?ан ??былыстар мен о?и?аларды айтып отыры?ыз, ?ле?дер мен ертегілерді дауыстап о?ып бері?із.

Іші?ізді сипала?ыз. ?детте, анасыны? ішінде жат?ан б?бектерді? барлы?ы дерлік оны? мейірімге толы сипалауларына дереу жауап беріп, белсенді ?имылдар жасай бастайды. Сізді? м?ндай ?рекеті?із кішкентайы?ызды міндетті т?рде ?уантады. Осылайша ол ана жылулы?ын сезініп, оны? іштегі жетілуі ?лде?айда же?іл ж?рмек.

Балама ?дістер

Егер сіз ?н айту?а айтарлы?тай ??мартпаса?ыз, ?зі?ізді? жаны?ыз?а жа?ын ?зге істермен айналысы?ыз.

Пренаталды психолог Томас Верниді? айтуынша, ??рса?та?ы с?биді? д?рыс дамуы ?шін анасыны? тынышты?ы мен ба?ытынан ас?ан еште?е жо? екен. Оны? ?дісі б?лшы? ет ?атайып ?алуын болдырмай, музыка ты?дау мен ішті сипалау ар?ылы боса?суына м?мкіндік береді. М?ндай к?тімді к?рген б?бектер ашы? ?рі тыныш болып ?седі деседі.

Ал Брент Логан есімді психолог BabyPlus атты ?дістемені ??растыр?ан. Б?л т?сіл бойынша болаша? аналар ж?ректі? со?уына ??сас ыр?а?ты дыбыстрады ты?дауы керек. Ыр?а? ж?ктілікті? дамуына байланысты жеделдетіледі. Босану?а дейінгі м?ндай жатты?улардан ?ткен балалар ?міріні? ал?аш?ы жылында айтарлы?тай аз ауырады ?рі тезірек дамиды.